Përvoja e Observatorit prezantohet për herë të parë në shoqërinë Shqiptare, e cila funksionon si një strukturë vëzhguese, bazuar në nivelin lokal, lidhur me zbatimin  dhe realizimin e të drejtave të fëmijëve, duke vepruar si pjesë e shoqërisë civile.

Vit pas vit nga zbatimi i kësaj nisme, ne kuptojmë që projekti ka tërhequr vëmendjen e  shoqërisë civile, politik-bërësve në nivel qendror, rajonal dhe lokal si dhe interesin e  zyrtarëve/punonjësve publikë, veçanërisht në nivel rrethi dhe qarku. Gjatë kësaj periudhe 5 vjeçare, ne jo vetëm kemi ngritur zyra në çdo Qark të Shqipërisë, por dhe kemi hartuar raporte rajonale dhe kombëtare në prezantim të situatës së të drejtave të fëmijëve. Angazhimi i përditshëm i stafit të Observatorit, ka bërë që të kemi një prezencën aktive në  shoqërinë tonë, si dhe të kemi një rrjet të zgjeruar bashkëpunëtorësh. Vit pas viti, rrjeti i Observatorëve po përmirëson raportet e tij duke implementuar ide të reja, bazuar dhe mbështetur në nevojat dhe praktikat ndërkombëtare.

Falë mbështetjes së UNICEF, marrëveshjeve të bashkëpunimit me aktorët lokal dhe  qendror dhe bazuar në eksperiencën tonë, ne kuptojmë sa e rëndësishme është të monitorojmë dhe raportojmë ditë pas dite për realizimin e të drejtave të fëmijëve në nivel lokal (bashki dhe komune). Këto 5 vite pune , na kanë treguar domosdoshmërinë dhe rëndësinë e  forcimit të kësaj eksperience  në të gjitha qarqet, po aq edhe nevojën për të përmirësuar dhe thelluar këtë proces nëpërmjet monitorimit dhe  analizës së situatës, duke u bazuar në projekte të ndryshme kërkimore.

Forcimi i rrjetit të Observatorëve, harmonizuar me vizionin, strategjinë dhe politikat e institucioneve lokale, është një progres i dukshëm  pozitiv në procesin e institucionalizimit të të drejtave të fëmijës. Zyra e Observatorit, duke qenë prezent në çdo qark të vendit, tashmë funksionojnë  si aktorët e parë lehtësues lokal që identifikojnë dhe projektojnë nevojat sociale me prioritare në rajon, në kuadër të respektimit të të drejtave të fëmijëve. Zyrat e Observatorit në nivel qarku po luajnë një rol të rëndësishëm në identifikimin e prioriteteve dhe zhvillimit të strategjive lokale, të fokusuara në shërbimin social dhe të drejtat e fëmijëve.  Aksionet e ndërmarra nga Observatori, ndihmojnë në pjesëmarrjen e njerëzve në procesin e vendimmarrjes, sidomos në nivelin lokal. Observatori, duke shërbyer si një mjet i ri dhe efektiv, punën e saj e bazon në procesin e politik-bërjes, i cili mbështetet në qeverisje më të mirë në nivel lokal dhe mbështet reformën e decentralizimit  të shërbimeve sociale në nivelin lokal.

Këto 4 vite të bashkëpunimit intensiv dhe të zhvillimit të projektit, ne kemi mbështetur në të gjitha zyrat rajonale të vendit inicimin, draftimin dhe zhvillimin e strategjisë lokale të të drejtave të fëmijëve. Si rezultat i përpjekjeve tona intensive dhe mbështetjes, të drejtat dhe çështjet e fëmijëve sot janë pjesë e agjendës së institucioneve rajonale.

Në anën tjetër, observatorët e fëmijëve, të themeluara në rang qarku si strukturat e shoqërisë civile me mbështetjen e UNICEF-it, si në Shkodër, Elbasan, Korçë dhe Dibër, Kukës, Durrës, Gjirokastër, Vlorë, Tiranë, Lezhë, Fier dhe Berat janë kthyer në struktura monitoruese të të drejtave të fëmijëve duke luajtur kështu një rol kyç. Në rrjedhën e këtyre viteve të zbatimit të projektit, Observatori ka arritur të paraqesë situatën e të drejtave të fëmijëve në nivel kombëtar, nivel qarku, bashkie dhe komune. Observatori ka prodhuar raporte vjetore, që janë përdorur si një nga dokumentet themelore për inicimin e përpilimit të strategjive rajonale për të Drejtat e Fëmijëve (si: Dibër, Shkodër, Elbasan, Vlorë, Fier, Gjirokastër, Kukës, etj).

Raporti i fundit i Observatorit (që mbulon vitin 2011), bazohet  në 6 tema, nga të cilat cdo rajon ka analizuar një temë. Temat për rajon janë :

1. Analizimi i treguesve të rinj për të drejtat e fëmijëve, të prezantuar nga Qeveria Shqipëtare ; Rajonet: Dibër , Berat;

1. Buxhetimi për Fëmijët,- viti 2011; Rajonet Fier dhe Tiranë;

1. Situata e të drejtave të Fëmijëve, fokusuar te  fëmijët me nevoja të vecanta, – viti 2011; Rajonet Gjirokastër, Korçë dhe  Elbasan;

1. Varfëria  dhe Fëmijët – viti 2011; Rajonet: Lezhë dhe Kukës;

1. Fëmijët jashtë kujdesit prindëror- viti 2011; Rajonet : Vlorë dhe Durrës;

1. Situata e fëmijëve Romë  – viti 2011; Rajonet: Shkodër.

Një qasje strategjike drejt  mirëqenies së fëmijëve duhet të thellohet dhe më shumë se marrëveshjet normative, politikave të ndjeshme për fëmijë, ngritjen e kapaciteteve të aktorëve të qeverisjes në lidhje me garantimin e të drejtave të fëmijëve, etj, – të cilat jo gjithmonë shfaqin paragjykimet e natyrshme rreth të drejtave të fëmijëve brenda sistemit.  Qeverisje e mirë për fëmijët duhet gjithashtu të  na drejtojë te shkaqet e mungesës së përgjegjësisë së sektorit publik kundrejt fëmijëve. Vendi për të kontrolluar cilësinë e qeverisjes së mirë  nga perspektiva e fëmijëve është në pikat e kontaktit midis fëmijëve dhe shtetit.  Është pikërisht niveli rajonal dhe lokal,  vendi ku fëmijët kanë zakonisht akses të vazhdueshëm  në përgjigjen e shtetit ndaj garantimin ose përjashtimit të fëmijëve, ku faktorët që kufizojnë mirëqenien e fëmijëve dhe pjesëmarrjen në ambientin social mund të bëhen  më të dukshme dhe të adresuara me lehtë.

Roli kryesor dhe efektiviteti i çdo zyre të observatorit në rrethe, të njohur përmes këtyre 5 viteve të angazhimeve intensive dhe profesionale, janë të përmbledhura më poshtë:

1. Forcimi i observatorëve në 12 rrethe, duke i kushtuar vëmendje të veçantë krijimit të urave të komunikimit me NJDF-të dhe NJMF-të ku ata ekzistojnë.

1. Forcimi i lidhjeve ekzistuese dhe bashkëpunim me të gjithë aktorët në nivel lokal.

1. Përfshirja dhe fuqizimi i aktorëve lokal në proces nëpërmjet informimit dhe motivimi i tyre për të ndërmarrë rolin e organizatave monitoruese në mënyrë që të sigurojnë zbatimin e duhur të të drejtave të fëmijëve nga ana e institucioneve qeveritare përmes këtyre aktiviteteve: diskutime të hapura, tryeza të rrumbullakëta, takime dhe seminare me aktorët rajonale;

1. Mbështetja në implemenimin e  të drejtave të fëmijës në nivel rrethi duke ndarë gjetjet e raporteve të Observatorit dhe rekomandimeve të rezultateve të kërkimeve në nivel komune dhe bashkie.

1. Afrimit të problemeve të fëmijëve dhe familjeve të tyre në këtë fushë duke bërë hulumtime në lidhje me çështjet kyçe të të drejtave të fëmijëve; Ky angazhim i jep një kontakt të drejtpërdrejtë dhe mesazhin e vetë fëmijëve, prindërve dhe profesionistëve të tjerë në nivel komunitar;

1. Vazhdon rinovimin e faqes kombëtare së web site-it të Observatorit qendror duke siguruar akses falas për fëmijët të rinjtë  dhe aktorë të tjerë  të interesuar.

1. Observatorët në bashkëpunim të ngushtë me Njësitë e Mbrojtjes së të drejtave të Fëmijëve  në nivelin lokal duhet të tërheqin vëmendjen e politik- bërësve  për domosdoshmërinë e përfshirjes së të drejtave të fëmijëve në politikat e tyre dhe strategjitë rajonale duke siguruar dhe buxhetimin përkatës gjithashtu.

1. ACA/ Observatorët , si pjesë e mekanizmave institucionalë  duhet të konsiderohen si bërthamë e zhvillimit social; çdo zyrë dhe ekspert i Observatorit në nivel qarku duhet të bëjë përpjekjet e tij të vazhdueshme  për të zbuluar mënyra të reja efektive  për misionin tonë.

1. Hartëzimi i situatës së të drejtave të fëmijëve (përfshirë varfërinë e fëmijëve, Fëmijët aftësi të kufizuara, fëmijët jashtë kujdesit prindëror ,fëmijët romë, buxhetimi për fëmijë dhe analiza e 80 treguesve të rinj , të prezantuara në VKM)